Πολλοί έχουν την εντύπωση πως η εκμάθηση πολεμικών τεχνών συνιστά αυτόματα και αυτοάμυνα. Σύμφωνοι, ένας δάσκαλος Καράτε με δύο νταν μπορεί να προστατεύσει τον εαυτό του. Μπορεί όμως να κάνει το ίδιο και ένας μαθητής πολεμικών τεχνών;
Η απάντηση είναι μάλλον όχι. Παρότι το καράτε είναι μια εντυπωσιακή και χρηστική πολεμική τέχνη, στο δρόμο μετράει ποιός θα μείνει όρθιος. Αυτό δεν θα γίνει με υποκλίσεις και χειραψίες, ούτε χωρίς να βρωμίσεις τα χέρια σου. Η αυτοάμυνα που χρησιμοποείται για επίδειξη, δεν αποτελεί ρεαλιστική λύση σε ρεαλιστικές συνθήκες.
Δυστυχώς όμως σε εποχές όπου η ανασφάλεια καλλιεργείται κατά κόρον, είτε γιατί «πουλάει», είτε για να υπάρξει η ανάγκη αντίμετρων, πολλοί επιλέγουν να παίζουν το χαρτί της αυτοάμυνας προσδοκώντας σε αύξηση της πελατείας και της κίνησής τους, είτε για λόγους επιβίωσης, είτε για λόγους ρευστοποίησης. Για να μην παρεξηγηθούμε, πολλές πολεμικές τέχνες στις οποίες αναφερθήκαμε ή θα αναφερθούμε, αποτελούν ένα πρώτης τάξης μάθημα παιδείας, ευ αγωνίζεσθαι, φιλοσοφικού μονοπατιού, πειθαρχίας και αυτοέλεγχου. Αλλά δεν αποτελούν μέσο αυτοάμυνας.
Βασικό για να ξέρεις τι σημαίνει αυτοάμυνα, είναι ότι πρέπει να έχεις γνώσεις επίθεσης.
Νικητής στο δρόμο είναι αυτός που έμεινε όρθιος να διηγηθεί την ιστορία
Υπάρχουν τεχνικές για να μην σας επιτεθεί κάποιος με επιτυχία και υπάρχουν τεχνικές για να εξουδετερώσετε εσείς την απειλή με επιτυχία. Αυτά θεωρούνται και είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Για παράδειγμα στο Kick Boxing, στο Ninjutsu, στο Krav Maga και στο Kali από τις Φιλλιπίνες, μαθαίνετε από τις πρώτες μέρες να αμύνεστε έναντι πολλαπλών αντιπάλων.
Σε άλλα συστήματα και μαθήματα αυτοάμυνας ο εικονικός αντίπαλος κάθεται και τρώει το «ξύλο» του, χωρίς να αντιδρά μέχρι εσύ να ολοκληρώσεις την σειρά ασκήσεων σου με την ευχή ότι το σώμα σου θα θυμάται την ρουτίνα. Στον πραγματικό κόσμο κάτι τέτοιο δεν υφίσταται. Ο ένας ή οι δύο επιτιθέμενοι θα σε χτυπούν μέχρι να πέσεις κάτω (αν αυτός είναι ο στόχος) ή θα σε σκοτώσουν/μαχαιρώσουν/τραυματίσουν. Δεν θα περιμένουν να πει ο προπονητής FIGHT, ούτε θα υπάρξει διαιτητής να σας χωρίσει φωνάζοντας Βreak! Οπότε το 50-60% όσων έχεις μάθει για μια μάχη μεταξύ καρατέκα, αθλητών του Tang Su Do ή ταεκβοντόκα δεν υφίσταται (εξαιρείται το παραδοσιακό Tae Kwon Do που έχει εκμάθηση σε όπλα, άρα και αφοπλισμό), καθώς ο άλλος είναι ένας αλήτης με μαχαίρι που δεν δίνει δεκάρα αν θα ζήσεις ή θα πεθάνεις και έχεις άλλη τεχνική. Η άλλη τεχνική συνεπάγεται άλλες αποστάσεις και άλλο κινησιολόγιο από την μεριά του αμυνομένου.
Το σοκ της επίθεσης και πως ελαχιστοποιείται
Το πρώτο σοκ της επίθεσης είναι σημαντικό. Σχεδόν αξεπέραστο, γιατί μέχρι ο εγκέφαλος να συνειδητοποιήσει πως κινδυνεύεις άμεσα, έχεις φάει άλλα 4-5 χτυπήματα πιθανόν ικανά να σε τραυματίσουν βαρία. Αν έχει προηγηθεί λεκτική αντιπαράθεση τα πράγματα είναι πιο εύκολα γιατί αν ο άλλος έχει μπει σε ρυθμό επίθεσης, αναγνωρίζεις τα σημάδια και έχει προλάβει το σώμα σου να μπει και αυτό. Αλλά μετά έρχεται ο φόβος. Ο φόβος είναι το πρώτο πράγμα που ένιωσε ο άνθρωπος όταν γεννήθηκε. Εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, το σώμα μας μπαίνει σε συνθήκη fight or flight (μάχη ή φυγή) από την στιγμή που ο εγκέφαλος μας δίνει το σήμα του άμεσου κινδύνου. Αυτό έχει θετικά και αρνητικά.
Στα θετικά είναι ότι όλοι οι κύριοι μύες αιματώνονται ταχύτατα. Έτοιμοι για μάχη ή φυγή. Το ρεκόρ του Μπολτ έχει σπάσει με στοιχεία: όταν ένας πυροσβέστης στην Αμερική έτρεξε να σωθεί από επικείμενη έκρηξη σε δεξαμενή πετρελαίου τα 100 μέτρα σε περίπου 8 δευτερόλεπτα. Φυσικά δεν ήταν επίσημα χρονομετρημένο, ούτε αγώνας, αλλά καταδεικνύει την δύναμη του Ανθρώπου (ως οντότητα) για επιβίωση. Και υπάρχει σε βίντεο.
Επίσης αποδεικνύει την χρησιμότητα της πολύτιμης αδρεναλίνης. Χάρη στην αδρεναλίνη χέρια και πόδια αιματώνονται πολύ γρήγορα και είστε έτοιμοι για όλα τα ενδεχόμενα.
Ένα άλλο ενδεχόμενο είναι το freezing ή πάγωμα. Σε αυτή την περίπτωση το θύμα δεν μπορεί να αποδεχθεί αυτό που του συμβαίνει και κουρνιάζει φοβισμένο δεχόμενο τα χτυπήματα. Έτσι χάνοντας και την επιλογή της μάχης και της φυγής είναι έρμαιο στις ορέξεις του συνήθως βάναυσου επιτιθέμενου. Το πάγωμα αποτελεί το χειρότερο δυνατό σενάριο.
Αλλά όταν μπαίνεις σε mode μάχης ή φυγής έχουμε και άλλα συμπτώματα:
- Το πεπτικό και το ανοσοποιητικό σύστημα κλείνουν εντελώς.
- «Χάνουμε» την υπόλοιπη (περιφερειακή) όρασή μας και επικεντρώνουμε στο πρόβλημα.
- Όπως συμβαίνει και στις ταινίες, έτσι και στην πραγματικότητα η ακοή σχεδόν χάνεται.
- Ανεχόμαστε μεγαλύτερα επίπεδα πόνου, χωρίς να παρουσιάσουμε σημαντικά προβλήματα.
Οι λεγόμενες ρεαλιστικές τεχνικές αυτοάμυνας που σε εκπαιδεύουν στην αναγνώριση πιθανής απειλής, έχουν το μεγάλο υπέρ, ότι από ένα σημείο και πέρα (καθαρά θέμα εμπειρίας) κάνεις μια συνεχή αποτίμηση κινδύνου σχεδόν αυτόματα. Με ένα πρώτο ή απλό σκανάρισμα είστε κατά 90% καλυμμένοι.
Νομικά μαθήματα
Είναι σημαντικό στις τεχνικές αυτοάμυνας να γίνονται κάποια νομικά μαθήματα. Ιδιαίτερα από την στιγμή που αυτός που θα μείνει όρθιος είναι αυτός που θα συλληφθεί από την αστυνομία. Σε πολλές περιπτώσεις είναι αλήθεια: αυτός που επιτίθεται πρώτος είναι περισσότερο έτοιμος και καλύτερα ψυχολογικά προετοιμασμένος με αποτέλεσμα συνήθως να είναι αυτός που νικάει. Επίσης αυτός που έχει την συμπεριφορά τραμπούκου, συνήθως είναι ογκώδης τραμπούκος, οπότε δεν αρκεί μόνο η τεχνική και η εκπαίδευση για να τα βάλεις με ποιό ογκώδη αντίπαλο, αλλά και η γνώση ότι του έκανες τόση ζημιά, ώστε ακόμα και να κατηγορηθείς για επίθεση να μην αντιμετωπίσεις βαρύτερες κατηγορίες π.χ. βαριές σωματικές βλάβες.
Απλότητα και ωμότητα
Μια περίτεχνη και εντυπωσιακή κίνηση μπορεί να είναι καλή για τις κάμερες, αλλά δεν είναι πολύ ρεαλιστική απέναντι σε δύο εχθρούς. Ίσα-ίσα που θα χάσετε χρόνο. Λίγες πολεμικές τέχνες επικεντρώνουν στην ανατομία, ώστε να ξέρετε που θα επιτεθείτε. Χωρίς να θέλω να υποτιμήσω κάποια άλλη, από τις πιο αποτελεσματικές είναι το Ju Jitsu, το Kung Fu και το Nijutsu. Από αυτοάμυνα το Krav Maga θεωρείται αρκετά ρεαλιστικό, καθώς πέρα από άμυνα απέναντι σε πολλαπλούς στόχους (από την πρώτη μέρα), διαθέτει και stress drills που προσομοιώνει κάποιες από τις αισθήσεις που περιγράψαμε στην παράγραφο για τον φόβο. Τα stress drills μπορούν να ανεβάσουν τον ρυθμό ετοιμότητάς σας και να σας βοηθήσουν να λειτουργείτε κάτω από αντίξοες συνθήκες.
Όσο αφορά την ωμότητα η αλήθεια είναι πως η ζωή είναι ωμή και βίαιη. Στις πολεμικές τέχνες (εκτός από κάποια παραδοσιακά συστήματα με όπλα), μαθαίνεις το ένας εναντίον ενός. Αλλά όταν θα σου την «πέσουν» τρεις τι γίνεται; Στα μαθήματα αυτοάμυνας θα προσομοιώσετε κάθε πιθανό και απίθανο σενάριο. Με κλειστά τα μάτια (προσομοίωση σκοταδιού), τριπλή επίθεση από πίσω, να σου επιτεθεί άνθρωπος 120 κιλών ενώ είσαι 70. Αυτή δεν είναι η πραγματικότητα;
Άρα το ζητούμενο είναι να αναπνέεις. Σε καμία πολεμική τέχνη δεν θα μάθεις πως να δαγκώνεις και που, πως να χτυπάς τα γεννητικά όργανα και να ρίχνεις κουτουλιές. Σε κάποιες όπως το ninjutsu θα μάθεις ανατομία και τεχνικές να χτυπάς τον άλλον σε σημεία που θα τον εξουδετερώσεις ή θα τον μπλοκάρεις χτυπώντας τον σε πολλά διαφορετικά σημεία, κερδίζοντας χρόνο για το τελικό χτύπημα εξουδετέρωσης. Στο Brazilian Ju Jitsu θα μάθεις λαβές και πνιξίματα, ανάμεσα στα άλλα.
Το σημαντικό στην επιβίωση είναι η οικονομία. Οικονομία κινήσεων και ενέργειας. Οπότε χρειάζεσαι και γνώσεις ανατομίας ή καλύτερα ανθρώπινης αδυναμίας. Σημαντικό είναι να ξέρεις πως στην επιβίωση δεν υπάρχει βρώμικο, ύπουλο, λάθος και unfair.