Το καλοκαίρι πλησιάζει και όλοι θα απολαύσουμε τον ήλιο και τις ελληνικές θάλασσες. Από τη μια, πολλοί αθλητές, μεταξύ αυτών δρομείς, ποδηλάτες, τριαθλητές και κολυμβητές συνεχίζουν τις εντατικές προπονήσεις αλλά και τους αγώνες καθ' όλη την διάρκεια του καλοκαιριού, πολύ συχνά εκθέτοντας το σώμα τους σε ακραίες θερμοκρασίες. Από την άλλη ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, άτομα με χρόνια νοσήματα ή ακραίες ηλικίες, δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στην άνοδο της θερμοκρασίας και σε συνθήκες καύσωνα. Πόσο επικίνδυνη είναι όμως η έκθεση στον ήλιο και τι πρέπει να γνωρίζουμε;
Πως λειτουργεί το σώμα μας;
Το ανθρώπινο σώμα μπορεί να διατηρεί μια σταθερή θερμοκρασία κοντά στους 37°C, παρά την έκθεση σε διαφορετικές συνθήκες. Το κέντρο της θερμορύθμισης βρίσκεται στον εγκέφαλο και λειτουργεί σαν «θερμοστάτης». Μόλις αναγνωρίζει αλλαγές στην θερμοκρασία του περιβάλλοντος προκαλεί μια σειρά αλλαγών με στόχο την διατήρηση σταθερής θερμοκρασίας σώματος.
Για παράδειγμα, το καλοκαίρι με τις υψηλές θερμοκρασίες, η πρώτη μας αντίδραση θα είναι μια σειρά από αλλαγές στην συμπεριφορά μας, όπως να βγάλουμε τα ρούχα μας, να μετακινηθούμε σε δροσερό περιβάλλον, να πιούμε περισσότερο νερό. Στην συνέχεια, παρατηρούνται αλλαγές στο σώμα. Τα αγγεία του δέρματος μεγαλώνουν και η εφίδρωση αυξάνει, με σκοπό την απώλεια θερμότητας. Και ακολουθεί μια σειρά πολυπλοκότερων κυτταρικών αλλαγών.
Σε συνθήκες ζέστης, ένας μέσος άνθρωπος παράγει μέχρι και 1.5 λίτρο ιδρώτα την ώρα, που φτάνει μέχρι και 2.5 λίτρα σε αθλητές. Για να μπορέσει επομένως το σώμα μας να ανταποκριθεί απαιτείται πολύ καλή ενυδάτωση και καλή λειτουργιά του καρδιοαναπνευστικού μας συστήματος.
Ηλίαση και θερμοπληξία είναι το ίδιο;
Η ηλίαση είναι ένα συχνό φαινόμενο που οφείλεται στην μεγάλη απώλεια νερού και ηλεκτρολυτών, μετά από έκθεση στον ήλιο και σε υψηλές θερμοκρασίες για μερικές ώρες. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι πονοκέφαλος, ναυτία, ζάλη, κούραση και μυϊκός πόνος, ενώ η θερμοκρασία του σώματος μένει κάτω από 39°C.
Η θερμοπληξία είναι ασθένεια, πολλές φορές απειλητική για την ζωή, που χρήζει άμεσης κινητοποίησης και μεταφορά στο νοσοκομείο. Η θερμοκρασία σώματος είναι πάνω από 40°C και περιλαμβάνει όλα τα παραπάνω καθώς και έντονη αφυδάτωση, δέρμα καυτό και ξηρό, δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος με παραλήρημα, σπασμούς έως και κώμα ή δυσλειτουργία των βασικών οργάνων.
Τι πρέπει να κάνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις;
Σε περίπτωση ηλίασης η αντιμετώπιση είναι πιο απλή και περιλαμβάνει διακοπή της δραστηριότητας στον ήλιο, μεταφορά σε δροσερό περιβάλλον και παραμονή για λίγες ημέρες, αυξημένη πρόσληψη υγρών, δροσερά ντους μέσα στη μέρα, ελαφρά δίαιτα και καλή ξεκούραση.
Στην θερμοπληξία, στόχος μας η άμεση μείωση της θερμοκρασίας του σώματος, καθώς και η μέριμνα για τη μεταφορά του πάσχοντος στο νοσοκομείο.
- Διακοπή κάθε δραστηριότητας και μετακίνηση άμεσα του πάσχοντα σε δροσερό, σκιερό μέρος, αφαιρώντας όσο δυνατόν περισσότερα ρούχα.
- Τηλεφωνήστε στο 166 για ασθενοφόρο.
- Τυλίξτε τον με ένα κρύο, βρεγμένο σεντόνι έως ότου η θερμοκρασία στη μασχάλη να πέσει κάτω από 37,5 °C. Όταν η θερμοκρασία έχει πέσει σε ασφαλές επίπεδο αντικαταστήστε το βρεγμένο σεντόνι με στεγνό. Εναλλακτικά χρησιμοποιείστε παγοκύστες τυλιγμένες σε πετσέτες στις μασχάλες, στους μηρούς και στο λαιμό.
- Επιπλέον δώστε υγρά αν ο πάσχων είναι σε θέση να πιει με ασφάλεια και χορηγείστε δροσερό αέρα.
- Παρακολουθήστε στενά τον πάσχοντα μέχρι να φτάσει βοήθεια και τακτικά μετρήστε την θερμοκρασία του.
Πρόληψη, η καλύτερη θεραπεία
Πέρα από τις κλασσικές συμβουλές σχετικά με την αποφυγή πολύωρης έκθεσης στον ήλιο, χρήσης καπέλων και αντηλιακών, είναι χρήσιμο να έχετε τα ακόλουθα στο μυαλό σας.
- Ο μέσος ενήλικας έχει ανάγκη από λήψη 2 με 2.5 λίτρα υγρών ημερησίως σε κανονικές συνθήκες. Προφανώς άτομα που αθλούνται συστηματικά το καλοκαίρι θα πρέπει να αυξήσουν την λήψη νερού και ηλεκτρολυτών για καλύπτουν και τις απώλειές τους. Πιείτε πολύ νερό τόσο πριν, κατά την διάρκεια αλλά και μετά το τέλος της προπόνησής σας.
- Δώστε αρκετό χρόνο στο σώμα σας για ξεκούραση και μην ξεκινάτε έντονες δραστηριότητες αν δεν νιώθετε φρέσκοι και καλά ενυδατωμένοι.
- Προσέξτε ιδιαίτερα την διατροφή σας τους καλοκαιρινούς μήνες. Διατηρήστε ένα ισορροπημένο διαιτολόγιο με πρόσληψη πρωτεϊνών, καλού λίπους( πχ από ψάρια, ελαιόλαδο) και υδατανθράκων( πχ δημητριακά ολικής άλεσης).
- Προτιμήστε μικρά και τακτικά γεύματα με ψάρια, φρούτα, λαχανικά και ξηρούς καρπούς αντί λιπαρών και τηγανητών. Η διαδικασία της πέψης θα είναι ευκολότερη και ο οργανισμός θα μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα και πιο αποτελεσματικά στην διαδικασία ρύθμισης της θερμοκρασίας του σώματος
- Συμβουλέψτε και προστατέψτε τα παιδιά και ενήλικες με χρόνια νοσήματα.
Απόστολος Βλαχογιώργος
Ειδικευόμενος Πλαστικής Χειρουργικής
avlachogiorgos@gmail.com