Σε πιάνει πονοκέφαλος κατά τη διάρκεια της άσκησης; Πόσο συχνή είναι η κεφαλαλγία κατά την άσκηση, ποιους κινδύνους μπορεί να ελλοχεύει και πως μπορείς να την αντιμετωπίσεις; Πότε πρέπει να απεθυνθείς στον νευρολόγο; To wefit.gr ρώτησε τους νευρολόγους Παναγιώτη Σολδάτο και Μιχάλη Βικελή, οι οποίοι μας εξηγούν τι πρέπει να κάνεις εάν έχεις πονοκέφαλο κατά την προπόνηση ή μετά από αυτήν.
Το καλοκαίρι του 1924 στο Παρίσι χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το σύνθημα των Νεότερων Ολυμπιακών Αγώνων: Citius, Altius, Fortius (πιο γρηγορά, πιο ψηλά, πιο δυνατά), έμπνευση του Πιέρ ντε Κουμπερντέν, ο οποίος δανείστηκε το ρητό από τον Γάλλο δομινικανό ιερέα και υπέρμαχο του αθλητισμού Ανρί Ντιντόν. Ογδόντα χρόνια μετά ο επαγγελματικός αλλά και ο ερασιτεχνικός αθλητισμός έχουν στο επίκεντρό τους την ασφάλεια των αθλητών: Παθολόγοι, φυσίατροι, καρδιολόγοι, ορθοπεδικοί αντιμετωπίζουν καθημερινά τα όποια προβλήματα μπορούν να προκύψουν κατά τη διάρκεια οποιουδήποτε αθλήματος.
Η κεφαλαλγία κατά την άσκηση
Ήδη από το 450 π.Χ. ο Ιπποκράτης κάνει αναφορά στην κεφαλαλγία που συνδέεται με την άσκηση, γράφοντας χαρακτηριστικά ότι οι μαθητές του «θα πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν όσους παρουσιάζουν πονοκέφαλο μετά από ασκήσεις γυμναστικής ή τρέξιμο ή βάδιση ή κυνήγι ή βαριά εργασία».
Προφανώς έκτοτε έχουν αλλάξει πάρα πολλά. Στην πιο πρόσφατη ταξινόμηση των κεφαλαλγιών το 2018 από την Ιnternational Classification of Headache Disorders η κεφαλαλγία κατά την άσκηση κατατάσσεται πια στις «άλλες πρωτοπαθείς κεφαλαλγίες». Έτσι, η κατάσταση αυτή, αφενός αναγνωρίζεται ως μια ξεχωριστή και διακριτή οντότητα και αφετέρου δίνει το στίγμα ότι συνήθως δεν οφείλεται σε άλλα απειλητικά για τη ζωή του ασθενούς αίτια.
Πόσο συχνή είναι η κεφαλαλγία κατά την άσκηση;
Η συχνότητα της κεφαλαλγίας κατά την άσκηση δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί. Δυστυχώς δεν υπάρχουν μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες και, σε όσες μας είναι γνωστές, η συχνότητα ποικίλει από το μικρό 1% έως και το υψηλό 12.3%. Παρ’ όλα αυτά, ξέρουμε ότι η κατάσταση αυτή παρατηρείται πιο συχνά σε ποδηλάτες, σε αθλητές που δέχονται χτυπήματα στο κεφάλι π.χ. του μποξ ή του ράγκμπι, στους ορειβάτες, στους δύτες, σε εφήβους και, όπως σχεδόν σε όλους τους τύπους κεφαλαλγίας, η νόσος απαντάται συχνότερα στις γυναίκες.
Ποια είναι τα κύρια σημεία αυτής της ξεχωριστού τύπου αυτής κεφαλαλγίας;
Χαρακτηρίζεται από επεισόδια συνήθως σφύζουσας κεφαλαλγίας που εμφανίζεται μόνο κατά τη διάρκεια ή μετά από την προπόνηση.
Είναι πιο πιθανό να συμβεί κατά την έκθεση σε ζεστό περιβάλλον ή σε μεγάλο υψόμετρο.
Συνήθως παρουσιάζεται ως μονόπλευρη και διαξιφιστική και διαρκεί από 5 λεπτά έως και 48 ώρες.
1 στους 3 ασθενείς αναφέρει ότι ο πονοκέφαλος ξεκινάει από τον αυχένα.
Πυροδοτείται με την άσκηση και αντίστοιχα υφίεται με την ανάπαυση και την αποφυγή σωματικής δραστηριότητας.
Συνήθως δεν παρατηρούνται συνοδά συμπτώματα, όπως ναυτία ή τάση προς έμετο.
Που οφείλεται;
Παθοφυσιολογικά, η επικρατέστερη θεωρία θέλει την κεφαλαλγία μετά από άσκηση να οφείλεται σε διαστολή των αλγοευαίσθητων φλεβωδων κόλπων που βρίσκονται στη βάση του κρανίου σαν αποτέλεσμα της αυξημένης αρτηριακής πίεσης στον εγκέφαλο. Είναι χαρακτηριστικό ότι μελέτες σε αθλητές της άρσης βαρών έδειξαν ότι κατά την άσκηση η συστολική αρτηριακή πίεση μπορεί να ανεβεί στα επίπεδα των 400mm Hg και η διαστολική στα 300mm Hg.
Ο πονοκέφαλος μετά την προπόνηση ή κατά την άσκηση είναι «αθώος»;
Σε ότι αφορά τη διερεύνηση των επεισοδίων οι ασθενείς, που είτε εμφανίζουν για πρώτη φορά κεφαλαλγία μετά από άσκηση είτε παρουσιάζουν για χρόνια συμπτώματα και δεν είχαν στο παρελθόν διερευνηθεί, θα πρέπει να υποβάλλονται σε νευροαπεικόνιση με μαγνητική τομογραφία και μαγνητική αγγειογραφία εγκεφάλου προκειμένου να αποκλειστούν αγγειακές δυσπλασίες ή άλλες ενδοκρανιακές αλλοιώσεις, η υπαραχνοειδής αιμορραγία, ο διαχωρισμός μεγάλων αγγείων και άλλες πιο σπάνιες καταστάσεις όπως το σύνδρομο αναστρέψιμου εγκεφαλικού αγγειοσπασμού.
Η ανάγκη για περαιτέρω διερεύνηση αυξάνει όταν έχουμε επεισόδια σε ασθενείς με ηλικία μεγαλύτερη των 40 ετών, με παρατεταμένη διάρκεια πονοκεφάλου που μπορεί να συνοδεύονται από εμέτους ή ευρήματα κατά τη νευρολογική εξέταση.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται σε ασθενείς με γνωστά καρδιαγγειακά προβλήματα, οι οποίοι παρουσιάζουν κεφαλαλγία μετά από άσκηση, η οποία δεν έχει χαρακτήρα ημικρανίας και συνοδεύεται από αιμωδίες στο σαγόνι ή στο αριστερό άνω άκρο (Σ.Σ.: μυρμήγκιασμα). Αυτοί θα πρέπει να παραπέμπονται σε καρδιολόγο για περαιτέρω έλεγχο.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Η θεραπεία της πρωτοπαθούς κεφαλαλγίας προσπάθειας περιλαμβάνει φαρμακευτικές και μη φαρμακευτικές μεθόδους. Σε ότι αφορά στις φαρμακευτικές μεθόδους, τα μέσα που χρησιμοποιούμε λειτουργούν περισσότερο προφυλακτικά. Η ουσία ινδομεθακίνη φαίνεται να είναι η πιο αποτελεσματική σε δόσεις 25mg έως 150mg ενώ σε κάποιες περιπτώσεις η θεραπευτική δόση ανέρχεται στα 250mg. H ινδομεθακίνη μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να χορηγείται και σε καθημερινή βάση σαν προληπτική αγωγή 30 έως 60 λεπτά πριν την άσκηση. Ο ακριβής μηχανισμός δράσης της ουσίας δεν είναι γνωστός αλλά πιθανολογείται ότι δρα μειώνοντας την πίεση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού. Άλλες ουσίες όπως προπρανολόλη, ναπροξένη, φενελζίνη και εργονοβίνη φαίνεται να δρουν ευεργετικά στην κεφαλαλγία μετά από άσκηση.
Σε ασθενείς με ημικρανικά χαρακτηριστικά του άλγους, δηλαδή σε αυτούς που η κεφαλαλγία που πυροδοτείται από την άσκηση είναι μια τυπική ημικρανία, καλά αποτελέσματα έχουν και οι τριπτάνες.
Η μη φαρμακευτική θεραπεία προτείνει ειδική προετοιμασία «προθέρμανσης» πριν από την άσκηση ή τον αθλητικό αγώνα.
Η πρωτοπαθής κεφαλαλγία προσπάθειας παρατηρείται πιο συχνά σε άτομα που δεν γυμνάζονται και οι ασκήσεις πρέπει να γίνονται με ειδικό πρόγραμμα και σταδιακή αύξηση της δυσκολίας.
Συνιστάται επίσης μείωση του σωματικού βάρους στους υπέρβαρους ασθενείς.
Παράλληλα, ένα πλήθος προληπτικών μέσων μπορεί να ανακουφίσει και να προκαλέσει ύφεση των συμπτωμάτων: Αποφυγή αλκοόλ, καφεΐνης και συγκεκριμένων φαγητών όπως αλλαντικά, παλαιωμένα τυριά, φασόλια, προϊόντα με βάση την τομάτα και συγκεκριμένα φρούτα.
Η κατανάλωση 3-6 μικρών ισορροπημένων γευμάτων κατά τη διάρκεια της ημέρας με παράλληλη καλή ενυδάτωση με ειδικά ροφήματα μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση της συχνότητας των επεισοδίων και της έντασης αυτών.
Επιπρόσθετα, ο επαρκής ύπνος με σταθερό 8ωρο κάθε βράδυ και περιορισμό όσων παραμέτρων μπορούν να τον διακόψουν όπως φως, ήχοι ή υπερβολική ζέστη φαίνεται να ανακουφίζουν από τα συμπτώματα.
Πότε να συμβουλευτείς έναν νευρολόγο
Συμπερασματικά, η κεφαλαλγία μετά από άσκηση, αν και βασανιστική, δεν θα πρέπει να φοβίζει και να περιορίζει όσους γυμνάζονται. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων δεν υπάρχει απειλητική υποκείμενη αιτία και η νόσος θεωρείται μια πρωτοπαθής κεφαλαλγία. Παρ’ όλα αυτά αν το σύμπτωμα επιμένει ή αν συνοδεύεται από «ύποπτα» σημεία θα πρέπει να απευθυνθούν στον νευρολόγο για περαιτέρω έλεγχο.
Photo by Jorge Franganillo on Unsplash